του Τάσου Ι. Αβραντίνη*
Η διαμάχη που ξέσπασε με αφορμή το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας είναι πρόδηλο ότι υπαγορεύεται από τη συνήθη κυβερνητική τακτική του αποπροσανατολισμού των πολιτών από τα μείζονα προβλήματα για τα οποία η ίδια είναι αποκλειστικά υπεύθυνη. Εντούτοις, το θέμα έχει ευρύτερες διαστάσεις. Η αντιπαράθεση αυτή αναδεικνύει κατά μείζονα λόγο τα προβλήματα που δημιουργούν ο ασφυκτικός εναγκαλισμός και η σύγχυση των ρόλων κράτους και ορθόδοξης εκκλησίας.
Στο ζήτημα της διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών δημιουργούνται οπωσδήποτε συγκρούσεις δικαιωμάτων. Η ελευθερία των γονέων στη θρησκευτική εκπαίδευση των παιδιών τους κατοχυρώνεται τόσο στις διεθνείς διακηρύξεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου όσο και στο Σύνταγμα της Ελλάδας. Η Πολιτεία έχει ωστόσο συνταγματική υποχρέωση να προστατεύσει το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας και τις αρχές της ισοπολιτείας σε μια κοινωνία που έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι θρησκευτικά ομοιογενής. Η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 16 του Συντάγματος ορίζει ακόμη ως σκοπό της παιδείας μεταξύ άλλων και «την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων», αλλά δεν επιτάσσει τον ορθόδοξο χριστιανικό χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών. Αυτή προσδιορίζεται από τις διεθνείς και συνταγματικές διατάξεις που απαγορεύουν τις διακρίσεις λόγω θρησκείας και κατοχυρώνουν τη θρησκευτική ελευθερία. Σκοπός της παιδείας είναι η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των πολιτών, όχι της ορθόδοξης χριστιανικής συνείδησης. Συνεπώς, στα δημόσια σχολεία το μάθημα των θρησκευτικών δεν μπορεί να έχει ομολογιακό χαρακτήρα.
Τι γίνεται όμως με τους γονείς που επιθυμούν τα παιδιά τους να διδαχθούν τα θρησκευτικά με ομολογιακό περιεχόμενο; Το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με κεντρικά σχεδιασμένες πολιτικές αλλά, αντιθέτως, με την εφαρμογή του συστήματος της αυτονομίας της σχολικής μονάδας στην επιλογή του περιεχομένου των μαθημάτων σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής, τις τοπικές συνθήκες και τη σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού. Η ιδιωτική πρωτοβουλία, θρησκευτικές κοινότητες κ.λπ. πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν αυτόνομα σχολεία κατηχητικής εκπαίδευσης, που θα είναι ελεύθερα να αποφασίζουν για το τι θα διδάσκεται σ’ αυτά βασισμένα στις ιδεολογικές και θρησκευτικές αρχές τους. Σε μια τέτοια περίπτωση, η κρατική ενίσχυση θα ακολουθεί τον μαθητή. Η Πολιτεία, παράλληλα με την αυστηρή θρησκευτική ουδετερότητά της, πρέπει να καθιερώσει ένα σύστημα επιδότησης των γονέων (φοροαπαλλαγές, επιταγή εκπαίδευσης, κ.ο.κ.), οι οποίοι θα επιλέγουν να χρησιμοποιούν τα ιδρύματα των θρησκευτικών κοινοτήτων και όχι το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης.
Εάν και οι δύο πλευρές σκεφθούν χωρίς προκαταλήψεις θα διαπιστώσουν ότι ένα εκπαιδευτικό σύστημα ποικιλομορφίας και ελεύθερης επιλογής μπορεί να... τετραγωνίσει τον κύκλο.
*Ο κ. Τάσος Αβραντίνης είναι αντιπρόεδρος της Δράσης και συγγραφέας του βιβλίου: «Εκπαίδευση: ελεύθερη επιλογή ή μια γάτα που γαβγίζει».
