Το Παράδοξο του Πολιτικού “Κυκλώνα”

vouli aristera

Της Μαρίας Γ. Μισέντου*

Ανθρώπινη Φύση
Το μεγαλύτερο λάθος των ανθρώπων, κατά τους επιστήμονες, είναι πως χαμένοι, είτε σε δικαιολογίες, είτε σε συναισθήματα μετριοπάθειας,

φόβου και άγχους, δεν θέτουν στη ζωή τους αρκετά υψηλούς στόχους. Τα μεγαλειώδη πράγματα απαιτούν και ισχυρό αγώνα. Το επόμενο, κατά σειρά, λάθος είναι πως μετά την πιθανή αποτυχία, ναι μεν “ξανασηκώνονται”, αλλά δεν εκτιμούν την κατάσταση βγάζοντας πορίσματα, συμπεράσματα και κατευθυντήρια γραμμή για την πορεία.
Επιφανειακά, φράσεις όπως “Η επιτυχία συνίσταται στο να σηκώνεσαι πάντα μια φορά παραπάνω από όσες έπεσες” (Oliver Goldsmith | (Βρετανός συγγραφέας ) | 1730 - 1774 , “Η αποτυχία είναι η μητέρα της επιτυχίας” (Κινέζικη παροιμία), θα έπρεπε αν μη τι άλλο να εμπνέουν. Αυτό που αποτυγχάνουμε να αντιληφθούμε είναι πως οποιαδήποτε ταχεία ανάπτυξη και εξέλιξη αντιτίθενται στην σταθερότητα των κεκτημένων μας “βάσεων”. Η νατουραλιστική τάση της φύσης και κατ'επέκταση της ίδιας της ζωής, είναι η απόκτηση σταθερότητας και η διατήρησή της με κάθε κόστος και υπό οποιαδήποτε συνθήκη. Όποτε η ισορροπία χάνεται, το φυσικό σύστημα ξεκινά την αποκατάστασή της.
Κατ'αναλογία, το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην ανθρώπινη φύση. Όποτε ο άνθρωπος ξεπερνά τα όριά του μαχόμενος για το κάτι παραπάνω, η ίδια του η φύση τον συγκρατεί προσπαθώντας να τον επαναφέρει στα φυσιολογικά πλαίσια δράσης του. Όταν κανείς λαμβάνει μεγάλων διαστάσεων ενεργό δράση, σύντομα πέφτει πάνω σε οδόφραγμα. Πολλοί είναι εκείνοι που προσπάθησαν να φέρουν μεγάλη αλλαγή στη ζωή τους και προοδευτικά συναντήσαν κάποια μορφή αυτού του “φαινομένου”. Οι πόλοι δύναμης της ζωής μας που έχουν θεσπίσει την παρούσα μας ισορροπία, αντιμάχονται την μεταβολή της καθημερινότητας, της βιολογικής μας κατάστασης ή και της καριέρας μας, είτε αυτή οδεύει προς βελτίωση είτε προς επιδείνωση. Με λίγα λόγια, όσο πιο γρήγορα μάχεσαι να αλλάξεις, τόσο πιο εύκολη (και αναμενόμενα φυσική) είναι η “κωλοτούμπα”.

Πρότυπα Ηθικής
Το να ξεπερνάς τον εαυτό σου, λοιπόν, σημαίνει να ξεπερνάς τη φύση σου. Παράπλευρες απώλειες; Εννοείται πως υπάρχουν, συχνά είναι και μείζονος σημασίας. Η αλλαγή είναι πιθανή, μα βιώσιμη μονάχα υπό λεπτές προϋποθέσεις. Οι μεγάλοι στόχοι φέρουν και μεγάλες ευθύνες. Η καριέρα στην πολιτική είναι αυτούσια ένας μεγάλος στόχος. Η απόκτηση εξουσίας, παρομοίως. Όταν ένας ηγέτης ωθεί την προσωπική του ατζέντα στα άκρα, το έθνος το κατακλύζει η ταραχή, ο λαός επαναπροσδιορίζει τις ισορροπίες της εξουσίας. Τα ζωντανά συστήματα δεν συμπαθούν τις ακραίες πρακτικές. Ο μακιαβελισμός επιβιώνει σε ακραία πολιτικά συστήματα : δικτατορίες, βασιλείες, κομμουνιστικά ή φασιστικά καθεστώτα. Εκεί η ηθική αφήνει την τελευταία της πνοή. Τη θέση της παίρνει η αλαζονεία και η αυτοπροβολή, η αδίστακτη φιλοδοξία άνευ φίλτρων και ορίων. Η φράση του Φιντέλ Κάστρο “Μιλάνε για αποτυχία του σοσιαλισμού. Πού είναι, όμως, η επιτυχία του καπιταλισμού στην Αφρική, στην Ασία, στην Λατινική Αμερική;”, αποδεικνύει την αναποτελεσματικότητα των ακραίων συμπεριφορών. Ίσως, τότε, η σωτηρία να βρίσκεται στις δημοκρατίες. Ίσως εκεί να επιβιώνει η λογική, το κοινωνικό συμφέρον, η ηθική αυτούσια.
Ποια η σχέση ηθικής και πολιτικής; Αιώνιο το ερώτημα, πεδίο μάχης, θεματικός άξονας της φιλοσοφίας. Το ιδεατό είναι η ύπαρξη μιας πολιτικής δραστηριότητας -καθολικά- που να υπακούει σε μια γενικευμένη ηθική συμπεριφορά, να εδραιώνει τη νέα τάξη πραγμάτων στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αλλά αυτό είναι όνειρο θερινής νυκτός. Η πολιτική είναι κυκλώνας. Τα θύματά του δεν δύνανται να φέρουν αντίσταση. Η “αγκαλιά” της πολιτικής -ως μεγάλος στόχος- διαλύει τις ατομικές ισορροπίες, αλλάζει την προσωπικότητα του εκάστοτε ενασχολούντος.
Η υπηρεσία του δημοσίου συμφέροντος θέτει τις σωστές βάσεις για την άσκηση του πολιτικού λειτουργήματος με άξονα τη λογική, την ασφάλεια, την ισονομία. Και αυτή είναι η αρχή. Η συνέχεια διέπεται από επιρροή εξωτερικών παραγόντων, εσωτερικών μαχών και συμφερόντων. Είναι απολύτως φυσιολογική η συμπεριφορική μεταβολή. Ανά περιπτώσεις είναι αποδεκτή και η αλλαγή προσωπικότητας ή η εκατόν ογδόντα μοιρών αλλαγή ιδεολογίας. Είναι, όμως, εξίσου φυσιολογικό και το να υποπέσεις σε λάθη, να σε κατακλύσει, ίσως, παράνοια και κατ' επέκταση να χάσεις το δρόμο σου ή τον εαυτό σου στην πορεία για την κορυφή. Ο αγώνας για την πολιτική εξουσία δεν είναι στρωμένος και βατός. Αλλά και το “ποτό” της ηγεσίας είναι γλυκό.. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρήσεις την προσωπικότητά σου και να κρατήσεις χαρακτήρα. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα αυτού.

Εθιστικές Ουσίες
Η ηγεσία, στον πυρήνα της, είναι θέμα εξουσίας και επιρροής. Η κοινωνικοποιημένη δύναμη είναι η δύναμη που χρησιμοποιείται για να ωφελήσει τους άλλους. Ελπίζουμε ότι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι μας, να διαθέτουν αυτή την δύναμη και να ασχολούνται κυρίως με τα συμφέροντα των ψηφοφόρων τους. Η άλλη μορφή δύναμης ονομάζεται εξατομικευμένη δύναμη και αναφέρεται στο προσωπικό κέρδος. Είναι σημαντικό και πρέπει να υπογραμμισθεί ότι αυτές οι δύο μορφές δεν αλληλοαποκλείονται. Ένας ηγέτης μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να ωφελήσει άλλους, αλλά μπορεί επίσης να κερδίσει προσωπικά. Το προφανές πρόβλημα είναι όταν κυριαρχεί η εξατομικευμένη μορφή και ο ηγέτης κερδίζει, συχνά σε δαπάνη των οπαδών. Ωστόσο, οι ηγέτες μπορούν να παραπλανήσουν τον εαυτό τους ότι εργάζονται για το καλύτερο αγαθό (χρησιμοποιώντας κοινωνική εξουσία) ενώ συμμετέχουν σε ηθικά λανθασμένη συμπεριφορά. Οι ηγέτες μπορούν επίσης να "μεθύσουν" από την εξουσία - εμπλεκόμενοι σε λανθασμένη συμπεριφορά απλώς και μόνο επειδή μπορούν αλλά επίσης μπορούν και να ξεφύγουν (και οι οπαδοί είναι πρόθυμοι να κάνουν συνειδητά τέτοιες εξαιρέσεις "Είναι εντάξει γιατί είναι ο ηγέτης").
Η δύναμη της εξουσίας είναι μια επιτυχία με πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τους ηγέτες. Από τη θετική πλευρά, τους κάνει πιο δυναμικούς και σίγουρους για ορισμένες από τις αποφάσεις τους. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε επιλεγμένα μαθήματα δράσης και την ενέργεια για να "ολοκληρώσουν τη δουλειά". Από την αρνητική πλευρά, εστιάζουν στις δικές τους εγωκεντρικές επιθυμίες κάτι που τους κάνει λιγότερο ικανούς να δουν τις ανάγκες και τις προοπτικές των άλλων.

Είναι τότε που έχεις τη μεγαλύτερη επιτυχία, που είσαι περισσότερο ευάλωτος. Τότε είναι που κάνεις τα μεγαλύτερα λάθη. -Roger Foster

Η Μαρία Γ. Μισέντου είναι Μέλος Π.Σ. και Κ.Ε. Ε.Δ.Ε.Μ. της Ένωσης Δημοκρατικής Εθνικής Μεταρρύθμισης

eep logo