Πειραιάς: Πρώτο λιμάνι, πρώτος προορισμός(;)

1 limani vrady

του Γιώργου Θεοδωρίδη*

Ο Πειραιάς είναι το πρώτο λιμάνι της χώρας μας. Είναι όμως και μια όμορφη πόλη. Μερικοί θα τη βρουν, πλέον, όχι και τόσο όμορφη. Περισσότεροι ίσως θα πουν ότι θέλουν να μετακομίσουν κάπου αλλού. Πιθανόν στα νότια προάστια, αλλά μακριά από το μποτιλιάρισμα που προκαλούν τα έργα του τραμ και του μετρό. Είναι αλήθεια ότι η ταλαιπωρία που περνάμε καθημερινά οι Πειραιώτες, ως προς τις μετακινήσεις μας, είναι τεράστια. Το μετρό είναι έργο υπεραπαραίτητο, που θα αποσυμφορήσει σε σημαντικό βαθμό τους δρόμους μας. Για το τραμ δεν είμαι καθόλου βέβαιος, όμως δεν είναι αυτό το θέμα του παρόντος άρθρου. Το θέμα μου είναι ο Πειραιάς ως πόλη.

Ο Πειραιάς ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι λιμάνι άφιξης κρουαζιεροπλοίων. Λιμάνι όμως διαμετακομιστικό (transit port) και όχι λιμάνι φιλοξενίας (home port). Ήτοι, σε απλά ελληνικά, οι ατελείωτες ροές τουριστών κρουαζιέρας, που καταφθάνουν κάθε καλοκαίρι, στην καλύτερη περίπτωση κάνουν ένα γρήγορο πέρασμα από την πόλη, επιβαίνοντας σε πούλμαν και προλαβαίνοντας μετά βίας να τραβήξουν λίγες αναμνηστικές φωτογραφίες του λιμανιού, του κέντρου και της Καστέλλας. Και «σφαίρα» για Αθήνα, Ακρόπολη, Σύνταγμα κ.λπ.. Στη χειρότερη, βεβαίως, περίπτωση δεν έχουν καν το χρόνο να κατέβουν από το πλοίο, καθώς αυτό ελλιμενίζεται για ελάχιστες ώρες, με σκοπό τον ανεφοδιασμό και την τροφοδοσία.

Ο Πειραιάς πρέπει να γίνει λιμάνι φιλοξενίας. Να είναι δηλαδή σε θέση να υποστηρίξει, αφενός τεχνικά, τον ελλιμενισμό κρουαζιεροπλοίων τουλάχιστον για ένα βράδυ και αφετέρου, τη διανυκτέρευση τουριστών σε πρώτης κατηγορίας ξενοδοχεία εντός των ορίων της πόλης. Έχει υπολογιστεί ο τουρίστας που διανυκτερεύει σε μία πόλη είναι περίπου 4 φορές περισσότερα από όσα δαπανά αν μείνει στην πόλη για λίγες μόνο ώρες της ημέρας.

Οι υποδομές για τον ελλιμενισμό σταδιακά ίσως ενισχυθούν, αλλά για τις ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις δεν υπάρχει κάποιο σχετικό «φως». Η COSCO, που εδώ και λίγους μήνες έχει αναλάβει τη διοίκηση και την πλειοψηφία των μετοχών του ΟΛΠ, διακήρυξε την πρόθεσή της να συμβάλει στην ανάπτυξη του Πειραιά, εκτός από τον τομέα των εμπορευματοκιβωτίων, και στον τομέα του τουρισμού κρουαζιέρας. Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς αν η δεύτερη αυτή «υπόσχεση» έγινε ως πραγματικός στόχος της εταιρείας ή ως ένα υποσχεσιολογικού τύπου «αντάλλαγμα» προς τα αιτήματα της κοινωνίας και του Δήμου. Προσωπικά θεωρώ ότι ο κινεζικός κολοσσός θα προβεί πράγματι σε ενέργειες ενίσχυσης της κρουαζιέρας. Δεν αρκεί όμως αυτό...

Δεν αρκεί και δεν αξίζει στο πρώτο λιμάνι της Μεσογείου να περιμένει οποιαδήποτε θετική αναπτυξιακή εξέλιξη μόνο από τις ενέργειες μίας εταιρείας, έστω κι αν αυτή έχει το τεράστιο μέγεθος των Κινέζων. Είναι η ώρα της εξωστρέφειας...

Η παρούσα δημοτική αρχή, στους πρώτους μήνες ανάληψης των καθηκόντων της, προχώρησε στην ανακοίνωση του σχεδίου Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής, και στο πλαίσιο των σχετικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Παράλληλα, το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια συστηματική προσπάθεια του Δήμου να αναδείξει το ζήτημα της «Γαλάζιας Ανάπτυξης» (“Blue Growth”), στο πλαίσιο του στόχου να ξαναγίνει ο Πειραιάς ο μεγάλος ναυτιλιακός κόμβος που ήταν παλιότερα. Οι κινήσεις αυτές λειτουργούν προς τη σωστή κατεύθυνση. Επιβάλλεται όμως η αξιέπαινη αυτή προσπάθεια να συνοδευτεί και από μία γενικότερη κινητοποίηση της πειραϊκής κοινωνίας σε ό,τι αφορά την τουριστική ανάπτυξη.

Είναι προφανές ότι μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Είναι ακόμη πιο προφανές ότι μόνος του κανείς δε μπορεί να πετύχει σπουδαία πράγματα. Πρέπει, επομένως, να γίνουν συνέργειες. Σε πρώτη φάση, μια μεγάλη συμμαχία του Δήμου με τους παραγωγικούς φορείς της πόλης, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους μεμονωμένους δημότες. Μια τέτοια «συμφωνία» θα δημιουργούσε το πρόσφορο έδαφος για τη μαγική λέξη που έχει ανάγκη η πόλη, ώστε να πετύχει τον στόχο της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης: Εξωστρέφεια.

Ο Πειραιάς μπορεί να αναπτυχθεί, αν αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η λεγόμενη «Γαλάζια Διπλωματία». Δηλαδή, αν επιδιώξει να ενταχθεί σε δίκτυα πόλεων - εν προκειμένω πόλεων-λιμανιών - ή να επανενεργοποιήσει τη συμμετοχή του σε όσα ήδη μετέχει. Ιδίως, στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει αρχίσει να υφίσταται θεσμικά από το 2007, οι δυνατότητες τέτοιων μορφών δικτύωσης ευνοούνται σημαντικά. Σκοπός πρέπει να είναι όχι η καλλιέργεια δημοσίων σχέσεων, αλλά η ουσιαστική συνεργασία με ΟΤΑ και επιχειρήσεις του ευρύτερου ευρωμεσογειακού χώρου και, κυριώτερα, η ανταλλαγή ορθών πρακτικών για υλοποίηση πολιτικών βιώσιμης παράκτιας και θαλάσσιας ανάπτυξης.

Στο πλαίσιο της ΕΕ, η δικτύωση των πόλεων-λιμανιών ενισχύεται από συγκεκριμένα ευρωπαϊκά προγράμματα και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας. Κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο, 2007-2013, για παράδειγμα, στο πλαίσιο του προγράμματος εδαφικής συνεργασίας URBACT II, χρηματοδοτήθηκε έργο-δίκτυο για τον τουρισμό κρουαζιέρας με ελληνική συμμετοχή1.

Κρίσιμο τομέα που ευνοεί η δικτύωση αποτελεί, επίσης, η περαιτέρω εκπαίδευση και κατάρτιση του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού των ΟΤΑ. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο, στελέχη του Δήμου μας, αλλά και άλλων πειραϊκών φορέων που σχετίζονται με την τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη, να μετακινούνται τακτικά σε άλλα λιμάνια της ΕΕ, στο πλαίσιο συμμετοχής σε κάποιο σχετικό δίκτυο, προκειμένου να επιμορφώνονται, να ανταλλάσσουν τεχνογνωσία γύρω από αναπτυξιακές ιδέες και να συνάπτουν συμφωνίες για υλοποίηση κοινών έργων και δράσεων με τους εκεί φορείς.

Ο Πειραιάς έχει για χρόνια αφεθεί να αποκαλείται επίνειο της Αθήνας. Με τη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών και την αύξηση των ροών τουριστών κρουαζιέρας, η πόλη μας εξακολούθησε να θεωρείται διαμετακομιστικός σταθμός, μια πύλη εισόδου για το κέντρο της πρωτεύουσας. Δεν είναι όμως έτσι και δεν θα έπρεπε κανείς Πειραιώτης να είναι ευχαριστημένος από αυτή την πραγματικότητα. Είναι ευκαιρία, παρά τη δεινή συγκυρία, η πόλη να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που υπάρχουν στο εσωτερικό (COSCO) σε συνδυασμό με όσες μπορούν να προκύψουν από το εξωτερικό (ΕΕ => Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική => Δίκτυα Πόλεων), προκειμένου να δημιουργήσει προς όφελός της προϋποθέσεις βιώσιμης τουριστικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, με προστιθέμενη αξία για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις.

*Απόφοιτος Master of Arts στη Δημόσια Διοίκηση του Παντείου Πανεπιστημίου.

1 Βλ. αναλυτικότερα: Καρβούνη Α., Η Γαλάζια Διπλωματία των Πόλεων
http://www.citybranding.gr/2016/06/blog-post_16.html