Σύνταγμα ΙV

douzinas kostas

Του Κώστα Δουζίνα


Μετά τις παρεκβάσεις στα σημειώματα για την συνταγματική αναθεώρηση είναι καιρός να επιστρέψουμε. Την προηγούμενη Πέμπτη φτάσαμε στο τέλος της πρώτης φάσης, του πρώτου ημιχρόνου της συνταγματικής αναθεώρησης, μιας διαδικασίας που άρχισε το 2016 με την πρωτοφανή κοινωνική διαβούλευση, συνεχίστηκε στην Ολομέλεια και στην Επιτροπή της Αναθεώρησης και σήμερα καταλήγει. Ομολογώ οτι οτι στις δεκαοκτώ συνεδριάσεις της Επιτροπής μου έκανε εντύπωση το υψηλό επίπεδο συζήτησης που συχνά θύμιζε πανεπιστημιακό συνέδριο, αλλά και ο σεβασμός της αντίθετης άποψης.

Η τελική πρόταση που ψηφιστηκε από την Ολομέλεια, με τις λίγες αλλά σημαντικές συναινέσεις και τις πολλές ιδεολογικές και πολιτικές αποκλίσεις θα αφήσει, νομίζω, μια ισχυρή θεσμική αποτύπωση για τις εκλογές και την επόμενη Αναθεωρητική Βουλή. Εκεί όπου θα διεξαχθεί το δέυτερο ημίχρονο της διαδικασίας.
Οι αντιπαραθέσεις που αποτυπώθηκαν στις συζητήσεις δεν αποτελούν, βέβαια, έκπληξη. Το Σύνταγμα εκφράζει την ισορροπία των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων τη στιγμή της θέσπισης της Αναθεώρησης και της ερμηνείας του. Οι θεσμικές αυτές αποτελούν πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ συγκρουομένων ιδεολογιών, αντιπάλων κοινωνικών συμφερόντων. Βρίσκονται, δηλαδή, στον πυρήνα της πολιτικής.

Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Δημοκρατίας σκιαγραφούν την Ελλάδα του αύριο. Δίνουν μια γλαφυρή εικόνα των δύο σχεδίων που θα συγκρουστούν: από τη μια, το όραμα για μια προοδευτική Ελλάδα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης και από την άλλη, η συνέχεια του παλιού, του business as usual, των ανισοτήτων και της κοινωνικής αδιαφορίας. Το Σύνταγμα της Ελλάδας των πολλών, της κοινωνικής πλειοψηφίας, αντιπαρατίθεται με αυτό των λίγων, της παραδοσιακής και της νέας ελίτ.

Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο διαπερνούν δύο αξίες, η ισότητα και η δημοκρατία, έχει τέσσερις άξονες: το κοινωνικό κράτος, την εμβάθυνση της δημοκρατίας και την κοινωνική σταθερότητα, τα δικαιώματα και τη συμμετοχική δημοκρατία και τέλος, τον θεσμικό εκσυγχρονισμό. Σήμερα θα αναφερθώ στον πρώτο, θυμίζοντας κάθε φορά τις διαφορές του με εκείνου της ΝΔ. Σε επόμενο σημείωμα θα επανέλθω.

Επανεκκίνηση, λοιπόν του κοινωνικού κράτους και ανάσχεση του νεοφιλελευθερισμού. Το κοινωνικό κράτος ήταν η μεγαλύτερη κατάκτηση της μεταπολεμικής Ευρώπης, ένας γάμος ευκαιρίας μεταξύ του καπιταλισμού και της δημοκρατίας, μεταξύ των αγορών και της κοινωνικής δικαιοσύνης ως μηχανισμών διανομής του κοινωνικού πλούτου. Ήταν αποτέλεσμα και νίκη των αριστερών και συνδικαλιστικών αγώνων, αλλά και παραχώρηση του κεφαλαίου για να αποκτήσει ένα ανθρώπινο πρόσωπο και έτσι να επιβιώσει.
Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όμως, το κεφάλαιο άρχισε να απελευθερώνεται από τους περιορισμούς της δημοκρατίας, η κοινωνική δικαιοσύνη να υποχωρεί. Η οικονομία επιβάλλεται επί των αγορών, οι κυβερνήσεις δεν ζητούν την αναγνώριση των πολιτών, αλλά την αγάπη των αγορών και των δανειστών.

Η πρόταση του Συριζα εισάγει, και ενισχύει μια σειρά κοινωνικών δικαιωμάτων και δημοσίων αγαθών στην υγεία και την κοινωνική πρόνοια. Προστατεύει την εργασία με διάφορους τρόπους. Εγγυάται ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Απαγορεύει την ιδιωτικοποίηση του νερού και της ενέργειας. Για εμάς τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι δευτερεύοντα ούτε αποτελούν απλώς ένα δίχτυ ασφαλείας για τους φτωχούς συμπολίτες μας, μια προέκταση της φιλανθρωπίας. Η υλοποίηση και η συνταγματοποίησή τους αποτελούν τμήμα και βήμα του σταδιακού κοινωνικού μετασχηματισμού προς την ισότητα και τη δημοκρατία, προς τον σοσιαλισμό με δημοκρατία.

Η πρόταση του Συριζα επιπλέον επεκτείνει και τα πολιτικά δικαιώματα. Πιο χαρακτηριστική είναι η επέκταση της απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού και η αναγνώριση της υποχρέωσης ίσης αμοιβής για ίση εργασία ανεξάρτητα από ηλικία. «Γιατί έχουν σημασία αυτά;» έλεγαν οι συνάδελφοι της Αντιπολίτευσης. «Αυτά τα κατοχυρώνουν οι διεθνείς συμβάσεις και η ΕΣΔΑ». Ξέρουμε όμως ότι ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα αξιώνουν οικονομική εφαρμογή, ιστορικά οι κοινωνίες έχουν αποκλείσει και αποκλείουν ακόμα από την ανθρώπινη ιδιότητα μεγάλες κατηγορίες ανθρώπων γιατί έχουν λάθος φυλή, χρώμα ή θρησκεία, γιατί δεν ακολουθούν τις απόψεις της πλειοψηφίας. Ξέρουμε, επίσης, ότι η ιδιότητα του πολίτη και όχι του ανθρώπου μπορεί να εξασφαλίσει σεβασμό στα δικαιώματα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο όταν η ομοφοβία, ο σεξισμός, η γυναικοκτονία δηλητηριάζουν την κοινωνία μας, όπως έχει συμβεί τόσες φορές, ακόμα και χθες με την επίθεση στο κέντρο με τους ανθρώπους με το HIV, να δηλώσουμε συνταγματικά τον αποτροπιασμό μας για κάθε τέτοια διάκριση.

Η Νέα Δημοκρατία διαφωνεί και με τις δύο αυτές προτάσεις. Υποστηρίζει, αντιθέτως τη συνταγματοποίηση των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, του ελεύθερου ανταγωνισμού, με την επιδίωξη δημιουργίας ιδιωτικών κερδοφορικών πανεπιστημίων. Θέλει δηλαδή να συνταγματοποιήσει το νεοφιλελευθερισμό, όπως απαιτούσε ο κ. Σόιμπλε και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ενδιαφέρον είναι αυτό πηγαίνει χέρι χέρι με την αποφιλελευθεροποίηση –να δημιουργήσω έναν νεολογισμό-, με την εγκατάλειψη του πολιτικού φιλελευθερισμού και του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Ετσι έφτασε να αρνείται δικαιώματα που γίνονται σεβαστά σε όλη την Ευρώπη. Εδώ φαίνεται η σύγκρουση μεταξύ των πολιτικών της λιτότητας και των φαντασμάτων της ακροδεξιάς.

 

eep logo