Η Ελλάδα του σήμερα

Η Ελλάδα του σήμερα αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, ενώ η κατάσταση της εν γένει, πόρω απέχει από το να χαρακτηριστεί ότι προοδεύει και ότι πορεύεται στον δρόμο της αρετής, της ανάπτυξης και της ευημερίας. Δεν είναι μόνον ότι τα οικονομικά της προβλήματα γίνονται όλο και πιο πιεστικά και ακανθώδη αλλά και ότι η κοινωνία μας βρίσκεται σε μόνιμη αναστάτωση και απογοήτευση με πιο αποτρόπαιο το παράδειγμα της τραγωδίας των Τεμπών.

Φαίνεται ότι οι συρμοί που συγκρούσθηκαν και προκάλεσαν την τεράστια έκρηξη, με αποτέλεσμα νεκρά εξαϋλωμένα παιδιά, παιδιά δικά μας, φτωχά ή μικρομεσαίου εισοδήματος, που δεν μπορούσαν να αγοράσουν αεροπορικό εισιτήριο, με τον υπουργό κ. Καραμανλή, που μας διαβεβαίωνε λίγες μέρες προ της τραγωδίας, ότι ο ένας και μοναδικός σημαντικός σιδηρόδρομος που έχουμε, είναι ταχύς και ασφαλής. Πόσο ψευδές αποδείχθηκε, υποκριτικό και φαύλο, όταν οι φαρισαίοι πολιτικοί μας, όλων των κυβερνήσεων, λυμαίνονται τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσες δεκαετίες και δεν έχουμε ούτε καν μια γραμμή σιδηροδρομική, αξιόπιστη και σύγχρονη που να συνδέει τουλάχιστον την Αθήνα με την Θεσσαλονίκη. Ο ένας από τους συρμούς λοιπόν, εκείνη την τραγική μέρα, διερευνάται ότι δεν μετέφερε αβλαβή υλικά αλλά πιθανόν κάποιες εύφλεκτες πρώτες ύλες, που ίσως προκάλεσαν την δολοφονική έκρηξη, που φευ, θα χρησιμοποιούνταν, και πάλι πιθανόν, για νόθευση καυσίμων, όπου η φιλελεύθερη κυβέρνηση μας αγωνίζεται να λάβει παράσημα αρετής δια την πάταξη του λαθρεμπορίου καυσίμων, του λαθρεμπορίου αλκοόλ και του λαθρεμπορίου τσιγάρων για να αρκεστώ στις πιο τρανές περιπτώσεις.

Από τον Ασπρόπυργο μέχρι την Σίνδο, αυτή η γη μαρτυρά τι συμβαίνει στην Πατρίδα μας… και χύνεται και αίμα, πολύ αίμα, από αλλεπάλληλα φρικτά εγκλήματα, ακόμη και του καθημερινού βίου αλλά κατά τα άλλα πολεμάμε το λαθρεμπόριο και την φοροδιαφυγή, μαζί με την εγκληματικότητα πάσης φύσης. Με υψηλότατους όμως ειδικούς φόρους που προκαλούν ίλιγγο και ΦΠΑ 24% επί αυτών, το κέρδος του λαθρέμπορα αυξάνεται εντυπωσιακά και πιάνει κατακόρυφο, ενώ οι τιμές που αντιμετωπίζουν οι πολίτες είναι πανάκριβες, με αποτέλεσμα να περιορίζεται απελπιστικά το διαθέσιμο εισόδημα τους. Αυτό δεν οδηγεί πουθενά, παρά μόνον στην φτώχεια των πολιτών και στα υπερκέρδη των λαθρεμπόρων, που τα επενδύουν σε εγκαταστάσεις, πλοία και πλοιάρια, οχήματα, δεξαμενές, μίνι εργοστάσια τσιγάρων, πρατήρια, αποθήκες αλλά και το χειρότερο σε στρατολόγηση αυξημένου προσωπικού για παντός είδους διεκπεραίωση εγκληματικών έργων.

Ως προς την οικονομία, η κυβέρνηση πέντε χρόνια τώρα, εισαγάγει, ιδρύει και δημιουργεί, σωρεία νέων κρατικών δομών, αυξάνει και διευρύνει επιδόματα και επιδοτήσεις και μας οδηγεί στον νέο κρατισμό. Από την άλλη πλευρά, ενισχύει, συσσωρεύει και περιπλέκει την ηλεκτρονική ψηφιακή γραφειοκρατία. Όμως ο δημόσιος τομέας είναι που χρειάζεται αυστηρό έλεγχο και μια mydata εφαρμογή και απόλυτο περιορισμό των αδηφάγων αναγκών του και δαπανών του. Ξεχνάμε εύκολα ότι είμαστε η πιο χρεωμένη Ευρωπαϊκή χώρα και μια από τις πιο καταχρεωμένες ασφαλώς ολοκλήρου του πλανήτη. Το δημόσιο χρέος μας είναι εδώ και συνεχίζει να αυξάνεται, όπως και τα τοκοχρεολύσια, που μάλιστα, πολύ δυστυχώς, θα διπλασιαστούν μετά το 2032. Δεν πρέπει να εφησυχάζουμε δια την πτώση του ratio ΔΧ/ΑΕΠ, διότι είναι αποτέλεσμα της θεαματικής πληθωριστικής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ και εν τω μεταξύ, σε ένα νωρίτερα αιφνίδιο καθοδικό γύρισμα του οικονομικού κύκλου, δεν θα απέχουμε παρά μόνον μια ανάσα να ξαναβρεθούμε σε έκτακτες συνθήκες και μάλιστα πολύ προ του 2032.

Δεν έχουμε όμως να αντιμετωπίσουμε μόνον τα δυσβάσταχτα δημόσια οικονομικά μας αλλά και το τέρας του πληθωρισμού και της καθημερινής ακρίβειας. Ήμουν από τους ελάχιστους οικονομολόγους στην Ελλάδα, που μέσα στην καρδιά της Πανδημίας, είχα προειδοποιήσει υπευθύνως, ότι μετά το πέρας της θα έχουμε πληθωριστικό ξέσπασμα. Δυστυχώς προς ώτα μη ακουόντων. Κανείς δεν έτεινε ευήκοον ους, λόγω των, άνευ εργασίας, εγκλείστων πολιτών, παρασχεθέντων μισθών και ποικίλων βοηθημάτων, μετά των περίφημων επιστρεπτέων εις τας επιχειρήσεις. Ο ουρανός έβρεχε λεφτά, που όμως κάποιος τα τύπωνε εν αφθονία και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πολλαπλασιάζοντας τον ισολογισμό της. Δεν υπήρχε πιο ισχυρή ένδειξη για έναν τουλάχιστον σταθερό και επίμονο φιλελεύθερο οικονομολόγο, τι πληθωρισμός θα επακολουθήσει.

Το μεγάλο όμως λάθος της κυβέρνησης ήταν, από την μια πλευρά ότι δεν περίμενε πληθωριστικό ξέσπασμα και αιφνιδιάστηκε απολύτως αλλά και από την άλλη, πόσο λανθασμένα αντιμετώπισε τον πληθωρισμό. Στην αρχή τον θεώρησε παροδικό φαινόμενο και μετά αφού έβλεπε ότι συνέχιζε και εντεινόταν, η κυβέρνηση τον χαρακτήρισε μεταβατικό. Στο τέλος ο πληθωρισμός εξελίχθηκε σε μόνιμος μέχρι σήμερα. Πόσο γελάστηκε που φάνηκε, σαν μια μάχη που δεν ήθελε να δώσει, αφού κατά δήλωση της κυβέρνησης ήταν απλά εισαγόμενος που όμως εξελίχθηκε σε μια μάχη που απλά δεν ήξερε να δώσει. Δεν υπάρχει πιο ανώφελο, πιο πολύπλοκο, πιο ανερμάτιστο, πιο αλυσιτελές, πιο αναποτελεσματικό και πιο γραφειοκρατικό να καταπολεμείται η επίμονη άνοδος των τιμών με συμφωνίες κυρίων και καλάθια του νοικοκυριού διότι η Ελληνική αγορά είναι ισχυρώς ολιγοπωλιακά οργανωμένη, τουλάχιστον στους τομείς των τραπεζών, των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας και της λιανικής των τροφίμων.

Σε ολιγοπωλιακές αγορές, το πιο χρήσιμο εργαλείο αντιμετώπισης του πληθωρισμού είναι η αύξηση του ανταγωνισμού, η ενδυνάμωση των δυνάμεων της προσφοράς, το άνοιγμα και η απελευθέρωση των αγορών, η συρρίκνωση των επιδομάτων και των επιδοτήσεων και γενικά η ταχεία και ισχυρά μείωση της επιδότησης της κατανάλωσης εν γένει και όσο οι αγορές παραμένουν ολιγοπωλιακές και κλειστές, η δημιουργία συνθηκών έντασης του πολέμου των τιμών μεταξύ των ολιγοπωλητών, που όμως οι συμφωνίες κυρίων, τα καλάθια του νοικοκυριού και τα πλαφόν αντιστρατεύονται τον πόλεμο των τιμών. Ειδικά σε μια ολιγοπωλιακή αγορά, η μόνη περίπτωση που μπορεί πραγματικά να ωφεληθεί ο καταναλωτής είναι όταν οι ολιγοπωλητές επιδίδονται σε έναν όλο και πιο ακραιφνή πόλεμο τιμών μεταξύ των. Η κυβέρνηση λοιπόν, όπως καταλαβαίνετε, έπραξε και συνεχίζει να πράττει ακριβώς τα αντίθετα με τα δυσμενέστατα αποτελέσματα που έχουμε ακόμη και σήμερα. Να έχουμε έναν από τους ψηλότερους πληθωρισμούς στην Ευρώπη και στα τρόφιμα ακόμη ψηλότερα.

Δεν διδασκόμαστε μάλιστα ούτε από την ιστορία μας, αφού το ίδιο πρόβλημα με τις ίδιες αποτυχημένες πολιτικές, αντιμετωπίσαμε τον πληθωρισμό στην Ελλάδα την δεκαετία του ’70 του εικοστού αιώνα με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, υπουργό συντονισμού τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και υπουργό οικονομικών τον Αθανάσιο Κανελλόπουλο. Όταν μάλιστα την δεκαετία του ’80 το πρόβλημα συνεχιζόταν και επέμενε και μάλιστα σε δραματικές διαστάσεις, ήλθε πρωθυπουργός ο Ανδρέας Παπανδρέου, που έκανε το πρόβλημα ακόμη χειρότερο, αφού προσέθεσε και την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή μαζί με την αλόγιστη αύξηση της δημοσίας δαπάνης. Τα τραγικά αντιφιλελεύθερα λάθη της οικονομικής μας πολιτικής σε σήριαλ από τότε μέχρι σήμερα.

Άφησα τελευταίο το ΑΕΠ διότι είναι το ισχυρότερο επιχείρημα της κυβέρνησης ότι η οικονομία μας βαίνει καλώς. Από πέρυσι αρθρογραφώ, για ποιους λόγους και αιτίες, το κατά κεφαλήν μας ΑΕΠ είναι το φτωχότερο στην Ευρώπη και μόλις περνάμε την Βουλγαρία. Με τα νέα στοιχεία του τρέχοντος έτους, αυτό το απαράδεκτο κατηφορικό μας φαινόμενο, συνεχίστηκε και λαμβάνει πλέον μόνιμα χαρακτηριστικά. Δεν είναι όμως μόνον αυτό αλλά και το ΑΕΠ μας, αυτό καθαυτό, δεν πάει καλά. Το ΑΕΠ μας σε τρέχουσες τιμές αυξάνεται κυρίως λόγω του πληθωρισμού αλλά ακόμη και έτσι, βλέπει από σημαντική απόσταση το ΑΕΠ του 2008 που ήταν 252 δις, δηλαδή δεν έχουμε ακόμη φτάσει εκεί που είμασταν δεκαέξι χρόνια πριν, παρά τον θεαματικό πληθωρισμό των τελευταίων ετών που έχει μεγεθύνει το τρέχον ΑΕΠ μας και αν προβούμε σε σύγκριση του ΑΕΠ με πραγματικές τιμές, τότε το ΑΕΠ της Ελλάδας σήμερα, συνεχίζει να είναι μικρότερο και από αυτό του 2001. Αυτή είναι μια πραγματική, πολύ λυπηρή και πολύ απογοητευτική, μακρά στον χρόνο οπισθοδρόμηση.

Επιπλέον αυξήθηκαν η ιδιωτική κατανάλωση που συνδράμει κατά 70% στο ΑΕΠ και η δημόσια δαπάνη που συνδράμει κατά 20% στο ΑΕΠ, ενώ οι γλισχρές επενδύσεις μας μειώθηκαν κατά 6%. Στις επενδύσεις μάλιστα καταγράφουμε μια εκκωφαντική μείωση στις κατοικίες 19% και στον μηχανολογικό εξοπλισμό 14%. Θλιβερή γενική εικόνα διότι η όποια αύξηση του ΑΕΠ, προέρχεται από την ιδιωτική κατανάλωση και την δημόσια δαπάνη ενώ οι επενδύσεις μας μειώθηκαν.

Τι είναι αυτό που μας μένει λοιπόν, το πάρτυ των ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά και όσο μπορούν να αμβλυνθούν από την ναυτιλία, τον τουρισμό και τις λίγες ζωοφόρους και κερδοφόρες βιομηχανίες που συνεχίζουν στην πατρίδα μας και με έναν, επιπροσθέτως, κλυδωνιζόμενο και πληττόμενο αγροτικό τομέα. Όμως με τα κάθε λογής συμφέροντα να εργάζονται δια του δημοσίου χρήματος, με μέσο τις συμβάσεις με το κράτος, μέχρι να τελειώσει το χρήμα της Ευρώπης, όπως συνέβη με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, τα πακέτα Ντελόρ, τα υπόλοιπα ενδιάμεσα και σήμερα τα ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης.

Ο πρωτόγονος μας Ωθωμανισμός, μπαξίσι, ρουσφέτι, αλισβερίσι, θα συνεχίσουν να μας κρατούν αλυσοδεμένους στους πεπλανημένους του Πλατωνικού Σπηλαίου, νομίζοντας ότι μας κυβερνούν ενάρετοι και ότι η οικονομία μας και η κοινωνία μας προοδεύει. Ο Πλάτων όταν έγραφε για την Θεωρία των πεπλανημένων αλυσοδεμένων του Σπηλαίου του, δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί, ότι θα αφορούσε, καλύτερα από ποτέ και περισσότερο από οπουδήποτε, την σύγχρονη Ελλάδα.

Όταν όμως δίνεις χώρο στα μεγάλα συμφέροντα, κάποια στιγμή, ίσως και μοιραία, θα βρεθείς αντιμέτωπος τους. Τότε όμως δεν μπορείς να πολεμήσεις παρά μόνον να ικετεύσεις ή να αναφωνήσεις με πολεμούν τα μεγάλα συμφέροντα αλλά η Ελλάδα έτσι, ούτε αλλάζει και ούτε προοδεύει. Ούτως ή άλλως, όλη η πρόσφατη ιστορία μας είναι μια συρροή λανθασμένων επιλογών, με ελάχιστες εξαιρέσεις που κρατούν ακόμη άσβεστη την ελπίδα μας ότι μπορεί και να αλλάξουμε ρότα.

* Ο Πάνος Ευαγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
* από το capital.gr